Hellendall onder politiek vuur wegens ‘IJsland’

Wethouder Frans Hellendall van Financiën heeft niet onzorgvuldig gehandeld toen hij tijdens de gemeenteraadsvergadering van 7 oktober zweeg over het feit dat de gemeente 15 miljoen euro bij de toen net omgevallen IJslandse Landsbanki had uitstaan. Dat staat in een rapport van Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten (BING), dat op verzoek van B&W onderzoek deed naar het financiële debacle. In de raad wordt aan de juistheid van die conclusie getwijfeld. Dat bleek dinsdagavond tijdens een geheel aan de kwestie gewijde vergadering van de raadscommissie Algemeen Bestuur en Middelen. Een aantal fracties beraadt zich op eventuele politieke consequenties en wil de zaak in de voltallige raad aan de orde stellen op 5 november. Dan staat ook de begroting voor 2009 op de agenda.

De meeste fracties zijn er niet van overtuigd dat Hellendall ("ik vind het verschrikkelijk dat van de 15 miljoen minstens een deel weg is") aan zijn actieve informatieplicht heeft voldaan. Afgezien van het feit dat de gemeente doorging met geld op de IJslandse bank te zetten toen die in feite al op omvallen stond, zweeg Hellendall nadat hij kort voor de raadsvergadering van 7 oktober informatie kreeg over de IJslandse financiële ramp. Hij verzuimde die avond de betrokkenheid van Amstelveen daarbij te melden aan de raad. Overigens gaf hij dinsdag toe niet eens te weten wat Landsbanki was, terwijl daar gemeentelijk geld was geparkeerd. Dat weerhield hem er niet van de raad voor te houden dat die daarvan op de hoogte had kunnen zijn, omdat het in een toelichting op de jaarrekening is te vinden. GroenLinks-raadslid Maarse en anderen gaven hem daarin wel gelijk, maar redeneerden: als de wethouder niet eens weet wat Landsbanki is, kan hij ons moeilijk verwijten dat ook niet te weten.
Hellendall dacht naar zijn zeggen op 7 oktober nog dat het wel goed zou komen, omdat de IJslandse bank was genationaliseerd. Ook had hij zijn informatie alleen uit de Telegraaf, kon hij via de mail zijn ambtenaren niet bereiken, waarna hij thuis ging eten en vervolgens de hele avond zweeg. Hij pleegde ook geen overleg met B&W en ambtenaren over de zaak. Pas de volgende dag informeerde hij het college en toen de ernst doordrong werd een persbericht verzonden, waarover eerst nog intern werd gesteggeld, omdat de primaire versie daarvan ‘te negatief' zou zijn.
Hellendalls eigen fractie, de VVD, zei geschokt te zijn, maar heeft geen behoefte aan plenaire behandeling van de kwestie in de raad. Andere fracties hebben dat wel. Coalitiepartner CDA stelt zich mild op. CDA-raadslid Siegmann constateerde zelf – evenals de rest van de raad – ook niet goed te hebben opgelet, terwijl de kredietcrisis allang aan de gang was. De PvdA – ook in de coalitie – is kritischer. Die wil, evenals GroenLinks en Burgerbelangen, plenaire behandeling. Theo Houwink ten Cate van de PvdA vindt dat de raad teveel verstoken is gebleven van informatie en niet eens wist dat er geld in IJsland stond. Hij hekelde vooral de melding van de wethouder dat die op 7 oktober, na het nieuws over IJsland te hebben vernomen en tevergeefs had gepoogd te ambtenaren per mail te bereiken, naar huis was gegaan om te eten om vervolgens bij de raadsvergadering aan te schuiven. "Er waren andere acties mogelijk geweest," aldus Houwink ten Cate.
Overigens bleek – en ook daarop was kritiek – dat niet op het hoogste niveau functionerende ambtenaren deposito's plaatsen. Volgens het rapport bevinden zij zich op het niveau van mensen die via de media kennis nemen van financiële ontwikkelingen. Toch hadden zij blijkbaar niet door dat al in april de IJslandse bankensector volgens sommige media aan de rand van de afgrond stond. Dat belette hen er niet van zelfs op 19 september daar nog een deposito te plaatsen. Toch waren er volgens het rapport van BING niet zodanige risicosignalen dat bij de ambtenaren een lampje had moeten gaan branden. Houwink ten Cate had niet zoveel waardering voor de rapportage. Dat gold ook voor andere fracties. Linda Roos van Burgerbelangen (BBA) noemde het onvolledig. En zij vroeg zich af of niet op veel te laag niveau over de Amstelveense gelden wordt beslist. "Zitten de juiste mensen wel op de juiste plaats?" vroeg zij.
Siegmann ("hoe hebben wij als raad zo stom kunnen zijn") trok zelf het boetekleed aan. "Ik was helemaal niet ebzig met de spaargelden van de gemeente, meer met de Olympische Spelen," gaf hij toe.
Volgens Catharina de Leur (D66) geeft het rapport de indruk dat het gewoon domme pech is van de gemeente. Zij deelt die mening niet. Terwijl Fortis al op instorten stond sluisde Amstelveen nog geld naar een bank die in feite al niet eens een A-rating meer had, terwijl er in Nederland banken zijn met een AAA rating (Rabo en BNG). En volgens oud-raadslid De Leeuw (BBA), die zich als inspreker bij de commissie met de zaak bemoeide, heeft de gemeente het risico genomen voor in totaal 700 euro meer rente. De Leur wees erop dat andere gemeenten, waaronder kleinere dan Amstelveen, wel tijdig de signalen hebben opgevangen en hun geld teruggehaald uit IJsland.
"Het gaat er bij ons niet in dat de ambtenaren geen professionals zijn, die niet kunnen worden vergeleken met argeloze burgers. Niemand spreekt de gemeente er op aan als zij wat minder rente ontvangt. IJsland maakt niet eens deel uit van de Europese Monetaire Unie," betoogde Jacqueline Koops van de ChristenUnie (CU). De gemeente had volgens haar een terughoudender beleid moeten voeren. "Er is teveel op de automatische piloot gegaan." Zij hekelde vooral het op 19 september nog uitgezette deposito. Henk Fokkink (Ouderencombinatie) wilde weten welke projecten er door het debacle eventueel niet door kunnen gaan. Daarover moet de raad beslissen en juist daarom willen diverse partijen de kwestie tegelijk met de begroting opnieuw behandelen.
Hellendall gaf schoorvoetend wel toe een inschattingsfout te hebben gemaakt op 7 oktober. "Maar ik had toen niet het idee dat we het geld kwijt zouden zijn." Hij zij verder zich te herkennen in het rapport van BING. Zijn verdediging kwam dan ook goeddeels neer op het napraten daarvan.

Lees ook:Hellendall blijft, ondanks motie van wantrouwen over ‘IJsland’
Lees ook:Nu 8 miljoen terug uit IJsland
Lees ook:Motie van wantrouwen tegen Hellendall
Lees ook:BBA en VVD: beschamende reactie B&W op krtitiek Rekenkamer IJslanddrama
Lees ook:Politiek geschokt over 15 miljoen gemeente op IJslandse bank